Każdy nauczyciel codziennie zdobywa cenne informacje o swoich uczniach. Ich wypowiedzi, strategie rozwiązywania problemów, sposób organizacji pracy – to wszystko daje wskazówki, jak myślą i na jakim etapie rozwoju matematycznego się znajdują. Jednak dopiero systematyczne podejście do obserwacji pozwala na zebranie pełniejszych danych, które można wykorzystać do planowania lekcji, dostosowywania metod nauczania, a także do rozmów z rodzicami.
W modelu trzyfazowej lekcji (przed, w trakcie i po), największa ilość informacji o uczniach pojawia się w fazie podczas i po lekcji. Właśnie wtedy nauczyciel ma okazję zobaczyć, jak dzieci dochodzą do odpowiedzi, a nie tylko to, czy ją znają. Dzięki systematycznej obserwacji można zauważyć:
- Co często umyka uwadze – na przykład nietypowe strategie rozwiązań lub trudności w rozumowaniu.
- Jak rozwija się myślenie matematyczne ucznia – na przykład przechodzenie od liczenia na palcach do operowania strategiami matematycznymi.
Jak zbierać informacje?
Notatki z lekcji
Jednym ze skutecznych sposobów rejestrowania obserwacji są notatki. Można je zapisywać w zeszycie, na oddzielnych kartach w segregatorze lub w formie cyfrowej. Warto każdego dnia skupić się na kilku uczniach, zapisując krótkie, konkretne uwagi.
W poniższej galerii umieściłam kilka wycinków z moich obserwacji z lekcji z różnymi uczniami. Dla każdego ucznia prowadzę dziennik obserwacji w Google Sheets i staram się go wypełniać na bieżąco, zapisując po każdej lekcji datę, temat oraz kilka krótkich obserwacji.
Listy kontrolne
Czasem zamiast pisać pełne notatki, lepiej użyć listy kontrolnej. Może ona zawierać konkretne umiejętności lub strategie matematyczne, które nauczyciel chce obserwować.
Przykładowa tabela:
| Imię ucznia | Liczy dziesiątkami | Rozumie, że 100 to 10 dziesiątek | Posługuje się tabelą rzędów wielkości |
|---|---|---|---|
| Kasia | Tak | Tak | Nie |
| Michał | Tak | Nie | Tak |
Takie zestawienia pozwalają szybko zauważyć obszary wymagające wsparcia i ułatwiają grupowanie uczniów w podgrupy wymagające pomocy z konkretnym zagadnieniem.
Pytania, które pomagają w obserwacji
Obserwacja to nie tylko ciche notowanie – to także umiejętne zadawanie pytań, które pomagają uczniom wyrazić swoje myślenie. Warto mieć pod ręką zestaw pytań, które można stosować w rozmowie z dziećmi:
- Jak możesz opisać ten problem własnymi słowami?
- Czy to przypomina ci jakieś wcześniejsze zadanie?
- Jak zdecydowałeś, co zrobić najpierw?
- Jak sprawdziłeś, czy twój wynik jest poprawny?
- Czy próbowałeś innej metody? Dlaczego?
Dzięki takim pytaniom nauczyciel nie tylko zbiera dane o sposobie myślenia uczniów, ale także uczy ich refleksji nad własnym procesem rozwiązywania problemów.
Podsumowanie
Obserwacja uczniów to narzędzie, które pozwala dostosować nauczanie do ich realnych potrzeb. Stosowanie notatek, list kontrolnych i umiejętnych pytań pomaga:
- lepiej zrozumieć, jak uczniowie myślą,
- szybciej reagować na trudności,
- podejmować lepsze decyzje dydaktyczne,
- pomagać uczniom dostrzegać ich własne postępy.
W kolejnym wpisie opowiem o wywiadach diagnostycznych – narzędziu, które pomaga głębiej zrozumieć myślenie matematyczne dzieci.