Moim celem, jako nauczycielki matematyki, nie jest nauczenie uczniów rozwiązywania różnych typów zadań, ale przede wszystkim wsparcie ich w uzyskaniu głębokiego zrozumienia zasad, które rządzą matematyką. Uważam, że kluczem do sukcesu w nauce matematyki jest pozwolenie uczniom na odkrywanie i zrozumienie, zamiast polegania na bezmyślnym wkuwaniu.
Zachęcam do prowadzenia wywiadów diagnostycznych, które pozwalają lepiej zrozumieć, jak uczniowie myślą o różnych zagadnieniach matematycznych i jakie mają luki w wiedzy. Wywiady te są krótkie, zazwyczaj trwają od trzech do dziesięciu minut, ale dają ogromną szansę na zidentyfikowanie błędów, które mogą wynikać z niezrozumienia podstawowych pojęć.
Czym jest wywiad diagnostyczny?
Wywiad diagnostyczny to rodzaj indywidualnej rozmowy, której celem jest badanie sposobu myślenia ucznia na temat konkretnego zagadnienia matematycznego. Ważne jest, aby pamiętać, że wywiad nie ma na celu nauczania, lecz oceniania rozumienia. Zamiast od razu poprawiać błędy, należy dać uczniowi przestrzeń do wyjaśnienia swojego sposobu myślenia, co pozwala odkryć zarówno mocne strony, jak i braki w jego zrozumieniu.
Jak to działa w praktyce?
Niedawno przeprowadzałam wywiad z uczniem, który miał trudności z rozwiązywaniem prostych zadań z odejmowania. Chciałam zrozumieć, w czym tkwił problem, dlatego zaplanowałam wywiad diagnostyczny.
Pokazałam dziecku działanie 60 – 48, prosząc, aby wyjaśniło mi, jak rozumuje, rozwiązując je. Liczby w zadaniu były tak dobrane, żeby możliwych było kilka sprytnych strategii wykonywania obliczeń.
Uczeń powiedział: „odejmuję 0 od 8, więc mam osiem, a potem odejmuję 4 od 6, więc mam 2. Wynik to 28”. Uczeń nie skorzystał z żadnych pomocy fizycznych, które były mu udostępnione, ani nie narysował żadnej ilustracji. Odpowiedź udzielona przez ucznia była błędna, ale nie poprawiłam go, tylko spytałam, czy potrafi przekonać mnie do swojego wyniku korzystając z dostępnych pomocy. Uczeń nie potrafił zamodelować działania w żaden sposób, co dało mi cenne informacje, dzięki którym mogłam zaplanować dalszą naukę.
Poniżej znajduje się fragment z moich obserwacji po wywiadzie diagnostycznym, w czasie którego badałam kilka zakresów umiejętności ucznia.
Kiedy warto przeprowadzać wywiad diagnostyczny?
Wywiad diagnostyczny jest idealnym narzędziem, kiedy chcemy głębiej zrozumieć, dlaczego uczeń ma trudności z danym zagadnieniem. Dzięki rozmowie możemy odkryć luki w wiedzy, które trudno zauważyć podczas zwykłego sprawdzania testu. Takie wywiady pomagają w planowaniu przyszłych lekcji, dostarczając nauczycielowi wskazówek, które obszary wymagają wzmocnienia.
Na przykład, jeśli nie jesteśmy pewni, czy uczniowie dobrze rozumieją system pozycyjny, wywiad pozwoli na dokładne zbadanie, czy potrafią oni zastosować przekraczanie progu dziesiątkowego w różnych kontekstach, czy tylko powtarzają procedury bez głębszego zrozumienia.
Jak przeprowadzić skuteczny diagnostyczny wywiad?
Aby wywiad był efektywny, warto przestrzegać kilku zasad:
- Unikaj oceniania odpowiedzi: Kiedy uczeń udzieli odpowiedzi, nie wskazuj, czy jest ona prawidłowa. Warto zadać pytania takie jak: „Możesz wyjaśnić, dlaczego tak myślisz?” lub „Co myślisz o tym rozwiązaniu?” Takie podejście pomaga dziecku lepiej zrozumieć własne myślenie i ułatwia nauczycielowi diagnozowanie problemów.
- Cierpliwie czekaj na odpowiedź: Czasami dzieci potrzebują chwili, by odpowiedzieć na pytanie. Ważne jest, aby dać im czas na przemyślenie swojej odpowiedzi, co pozwoli na głębszą refleksję i ujawnienie pełniejszego zrozumienia tematu.
- Używaj pomocy fizycznych: Jeśli podczas wywiadu pojawią się trudności, pozwól uczniowi użyć materiałów, które wspierają jego myślenie. Często w matematyce pomocne są przedmioty manipulacyjne, które pomagają zobrazować problem w bardziej namacalny sposób.
- Zadawaj pytania otwarte: Zamiast pytań prowadzących, jak: „Jesteś pewny, że to jest dobre rozwiązanie?”, lepiej zapytać: „Dlaczego wybrałeś tę odpowiedź?” Tego rodzaju pytania skłaniają ucznia do głębszego zastanowienia się nad własnym procesem myślenia.
- Podchodź elastycznie do struktury wywiadu: Nie zawsze wszystko pójdzie zgodnie z planem. Dlatego warto mieć przygotowane zadanie łatwiejsze i trudniejsze, aby dostosować wywiad do poziomu ucznia.
Podsumowanie
Wywiady diagnostyczne to potężne narzędzie, które pozwala na dokładniejsze zrozumienie sposobu myślenia uczniów i pomaga dostosować nauczanie do ich rzeczywistych potrzeb. Zamiast polegać na standardowych testach, które często tylko mierzą efekty nauki, możemy dzięki wywiadom odkryć, jak dzieci rozumieją matematyczne zasady i procesy. Ostatecznie celem jest nie tylko nauczenie, jak rozwiązywać zadania, ale jak myśleć matematycznie i rozumieć mechanizmy, które za tym stoją.